Σωματική Ψυχοθεραπεία

Η Σωματική Ψυχοθεραπεία είναι μια προσέγγιση η οποία, θεωρώντας ότι αυτό που συμβαίνει στο μυαλό (σκέψεις, πεποιθήσεις κλπ.) έχει άμεσο αντίκτυπο στο σώμα, στα πλαίσια της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας συμπεριλαμβάνει και τη σωματική διάσταση του προβλήματος.

Οι πολύπλοκες συνδέσεις ανάμεσα στα εγκεφαλικά συστήματα και ανάμεσα στα ημισφαίρια προκαλούν στο σώμα συμπτώματα, σαν μια φυσική αντίδραση του οργανισμού στο πόνο και το στρες.

Η συνεργασία ανάμεσα στον ιππόκαμπο και την αμυγδαλή, τα δυο συστήματα που είναι υπεύθυνα για την αποθήκευση των συναισθημάτων με χρονική αλληλουχία διακόπτεται.

Τα τραυματικά γεγονότα της ζωής μας παύουν να αποθηκεύονται με βάση τη χρονική στιγμή που έλαβαν χώρα, με αποτέλεσμα η αντιμετώπιση ενός γεγονότος που συμβαίνει τώρα να γίνεται με μεθόδους του παρελθόντος.

Το σώμα αντί να συνεργάζεται με το Εγώ γίνεται υποχείριό του κι έτσι συναντάμε ανθρώπους με σώματα άκαμπτα, φοβισμένα, σκυφτά ή με ανασηκωμένους ώμους, αποτέλεσμα της χρόνιας μυϊκής έντασης που έχει δημιουργηθεί από τις αρνητικές απαντήσεις του περιβάλλοντος (γονείς ή άλλες μορφές εξουσίας) στις βασικές ανάγκες του παιδιού και της ταύτισης του Εγώ με τον απαγορευτικό γονιό. Έτσι, για τη Σωματική Ψυχοθεραπεία, το ψυχικό τραύμα είναι μια καθαρά σωματική υπόθεση.

Χωρίς να αγνοεί το λεκτικό μέρος της θεραπείας, γιατί η φωνή είναι ένα κανάλι έκφρασης της καρδιάς και των συναισθημάτων, η σωματική ψυχοθεραπεία δίνει έμφαση και εστιάζει στην επίγνωση της στάσης και της γλώσσας του σώματος την οποία συνδέει με το χαρακτήρα του ατόμου. Μια μικρή, ανεπαίσθητη κίνηση, ο τρόπος που ανταποκρινόμαστε στην επαφή μας με τους άλλους ή μια  συνηθισμένη αντίδραση μπορούν να αποτελέσουν πολύ σημαντικές πληροφορίες, αφενός μεν για την ιστορία, αφετέρου δε για μια πιο κατάλληλη προσέγγιση του συγκεκριμένου ατόμου.

Η σύγχρονη θεωρία της Ανάλυσης του Χαρακτήρα, την οποία πρώτος ο Wilhelm Reich ανέπτυξε και εξελίχθηκε από τους μαθητές του, προσφέρει μια δυναμική κατανόηση της εξέλιξης των βασικών ανθρώπινων αναγκών, αλλά και των συναισθηματικών συνεπειών όταν αυτές οι ανάγκες ματαιώνονται ή δεν ικανοποιούνται.

Οι κατάλληλα σχεδιασμένες εκφραστικές ασκήσεις, αλλά και ο συνδυασμός με άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις, σωματικού κυρίως χαρακτήρα (Βιοενέργεια, θεραπεία Gestalt, Συνδιαλεκτική Ανάλυση, Ψυχόδραμα, Οδηγημένες Φαντασίες, τέχνη κ.ά.), συνθέτουν ένα πολύ σημαντικό οπλοστάσιο στα χέρια του θεραπευτή, τα βασικά πυρομαχικά του οποίου παρέχονται από το σώμα και δίνουν τη δυνατότητα στο άτομο να έρθει σε επαφή με εκείνες τις εντάσεις στο σώμα του οι οποίες δεν του επιτρέπουν να νιώσει χαρά και ελευθερία και σταδιακά να μπει σε μια διαδικασία αλλαγής.

Δυο πολύ βασικά εργαλεία της σωματικής ψυχοθεραπείας σχετίζονται με την αναπνοή και τη γείωση.

Γνωρίζουμε πλέον ότι η ζωή του σώματος είναι οι αισθήσεις και τα συναισθήματα, με την έννοια ότι εκεί τα αισθανόμαστε, όπως και ότι μέσω της διαδικασίας της αναπνοής εκλύονται συναισθήματα. Το κράτημα της αναπνοής, που παρατηρείται στους περισσότερους ανθρώπους, εξυπηρετεί τη μείωση της ενέργειας του οργανισμού με ελάττωση των δραστηριοτήτων του μεταβολισμού, οι οποίες με τη σειρά τους μειώνουν τη παραγωγή άγχους. Αν, τώρα, φανταστούμε ένα παιδί που κακοποιείται συστηματικά ο πόνος και η ματαίωση που αισθάνεται είναι πολύ δύσκολο να γίνουν ανεκτά.

Ο μόνος τρόπος να μειώσει την έντασή τους είναι ο περιορισμός της αναπνοής, κάτι που πραγματοποιείται μέσω χρόνιων μυϊκών συσπάσεων. Μ΄ αυτό το τρόπο μειώνεται μεν η έντασή τους, αλλά ταυτόχρονα μειώνεται και η ενέργεια του σώματος, αφού η αναπνοή που είναι η ζωοδόχος λειτουργία περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα επίπεδα.

Όσον αφορά το δεύτερο βασικό εργαλείο της σωματικής ψυχοθεραπείας, όταν λέμε γείωση εννοούμε τη δυνατότητα του ατόμου να πατά τα πόδια του στο έδαφος με τρόπο που να του προσδίδει μια αίσθηση ανεξαρτησίας και επίγνωσης για το που βρίσκεται και ποιος είναι. Εννοούμε τη δυνατότητα μεταφοράς του κέντρου βάρους του σώματος από το κεφάλι (έδρα του Εγώ) στο hara (έδρα του υποσυνείδητου και της ενστικτώδους ζωής). Αν δε αναλογιστούμε ότι το 90% των κινήσεών μας είναι ασυνείδητο και μόνο το 10% συνειδητό, θα αναγνωρίσουμε τη σπουδαιότητα αυτού του κέντρου και της ανάγκης για γείωση.

Το πέρασμα της θεραπείας μέσα από το σώμα, μας παρέχει τη δυνατότητα να αυξήσουμε την επαφή με τα συναισθήματά μας και επομένως την επαφή με τον Εαυτό, να είμαστε σε θέση να κατανοούμε τις αντιδράσεις μας, το τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους, να θέτουμε όρια, να βελτιώσουμε τη κίνηση και να κατανοήσουμε τη σημασία της για τη ζωτικότητά μας, κι όλα αυτά με βιωματικό τρόπο.

Το σώμα είναι ο φορέας της ιστορίας του ατόμου. Η καλή σωματική και πνευματική υγεία βρίσκονται σε πλήρη εναρμόνιση με την αναπνοή, τη κίνηση και το λόγο, το δε αποτέλεσμα είναι μια αίσθηση ευημερίας. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική όταν, παρά τη φαινομενικά πετυχημένη ζωή, το άτομο ταλαιπωρείται από πονοκεφάλους  ή άλλα σωματικά προβλήματα κι έχει την αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά με τη ζωή του. Είναι η στιγμή που θα αναρωτηθεί τι πραγματικά του συμβαίνει.

Η συνεργασία σωματικού ψυχοθεραπευτή και θεραπευόμενου συνίσταται στη προσπάθεια να ανακαλύψουν την σημασία των δυσκολιών στη ζωή και την υγεία. Βασικός αρωγός σ΄ αυτή τη προσπάθεια είναι ο πλούτος των μηνυμάτων που στέλνει το σώμα υπό μορφή βλεμμάτων, στάσεων, συμπεριφορών ή μικρών και ανεπαίσθητων κινήσεων που δεν γίνονται αντιληπτές από το άτομο γιατί έχουν ενσωματωθεί στη πραγματικότητά του.

Μια ψυχοθεραπευτική δουλειά προσανατολισμένη στο σώμα, δημιουργεί θετικά ερεθίσματα στο μυϊκό κινητικό μας σύστημα καθώς και στο σπλαχνικό (γαστρεντερικό) σύστημα αναπλήρωσης της ενέργειας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια αλλαγή –προς το φυσιολογικότερο– των συναισθημάτων και των νοητικών λειτουργιών με μια παράλληλη αύξηση της ζωτικότητας του σώματος.

Η μακρόχρονη, λοιπόν, δουλειά μιας σωματικής ψυχοθεραπείας βρίσκει υποστήριξη όχι μόνο στον Wilhelm Reich, τον πατέρα αυτής της σημαντικής στροφής προς το σώμα, και τους σωματικούς ψυχοθεραπευτές, αλλά και στην πρόσφατη νευροφυσιολογική έρευνα.