Γραφή και Ψυχισμός

Στα πλαίσια του σεμιναρίου Γραφή και Ψυχισμός συνεργαζόμαστε καταθέτοντας η κάθε μια την δική της γνώση και εμπειρία ώστε να αναδειχτεί με αφορμή την γραφή που έχουμε στα χέρια μας ο ψυχισμός του γράφοντα. Αυτό βοηθά κατ’ αρχήν τον ίδιο που αναγνωρίζει την ιστορία του μέσα από τα σύμβολα της γραφής του και εν συνεχεία όσους παρευρίσκονται και μελετούν την γραφολογία.

Η ομάδα δεν είναι θεραπευτική,  μελετά την ανθρώπινη γραφή. Λειτουργεί με την παραδοχή ότι ο άνθρωπος είναι ον συμβολικό. Όσο περισσότερο αναγνωρίζει  και καλλιεργεί αυτή του την ιδιότητα τόσο περισσότερο επεξεργάζεται τα περιεχόμενά του και μετέχει συνειδητά στον ανθρώπινο πολιτισμό.

Παρουσιάζουμε το ακόλουθο, ακραίο  μεν δείγμα, ενδιαφέρον όμως για τους ψυχολόγους και γραφολόγους, το οποίο έχει ήδη παρουσιαστεί από τη γραφολόγο Αλίκη Αραπαντώνη και τους θεράποντες ψυχιάτρους Δ. Κόντη, Ζ. Σαντά, Δ. Πέτσα, Κ. Λάγιου, Κ. Κόντη στο άρθρο «Κανιβαλισμός και ψυχοπαθολογία» στο βιβλίο «Οι βίαιες πράξεις και η λογική τους»(εκδόσεις Σάκκουλα, 2009)

 Αφορά στην περίπτωση ενός άνδρα του Μ. ο οποίος στην ηλικία των 29 ετών  μεταφέρθηκε στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (ΨΝΑ) από το Ψυχιατρικό τμήμα των φυλακών Κορυδαλλού όπου είχε φυλακιστεί για 13 μήνες επειδή δολοφόνησε τον πατέρα του και έφαγε ορισμένα τμήματα του σώματός του. Για το πλήρες ιστορικό μπορείτε να ανατρέξετε στο προαναφερόμενο βιβλίο.

Η  ψυχοθεραπεύτρια Ζωή Χατζιδάκη στο παρόν κείμενο καταθέτει ένα σύντομο σχόλιο ως προς το ιστορικό του Μ.

Δείγμα ΓΡΑΦΗΣ

Ανάλυση ΓΡΑΦΗΣ

Η γραφολογική ανάλυση αφορά σε 3 χειρόγραφα κείμενα του Μ., που  ελήφθησαν τον Μάρτιο του 2008 στο Δ΄ Ψυχιατρικό Τμήμα, στο  Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, όπου και νοσηλεύεται.

Η γραφή του Μ. είναι αποδιοργανωμένη, σε μερικά σημεία ανοργάνωτη, με διαταραγμένο ρυθμό και δυσαρμονική. Είναι υποτονική και υπερτεντωμένη, με άνισα κενά μεταξύ λέξεων και γραμμάτων στο εσωτερικό των λέξεων. Είναι απότομη, με ασυμφωνίες σε μέγεθος, κλίση, μορφή και πίεση, έχει συχνά μουτζούρες.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικά δυσκολεμένο άτομο, το οποίο στη παρούσα φάση της ζωής του δείχνει να αισθάνεται πλαισιωμένο  και «ασφαλές».

Είναι προσκολλημένος σε ένα οικογενειακό παρελθόν από το οποίο δεν δείχνει να έχει ξεφύγει. Η προσκόλληση αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με σχέσεις εξάρτησης που  αναπτύσσει.

Ευαίσθητος, ντροπαλός και συχνά αγχώδης με έκδηλη συναισθηματική ανωριμότητα, και παιδική αφέλεια. Θα μπορούσε να είναι η γραφή ενός παιδιού με ένα σαφές και πρώιμο αίτημα μητέρας. Στις μέχρι τώρα σχέσεις του δείχνει να έχει λειτουργήσει συμβιωτικά.

Έχει εναλλαγές διάθεσης που συχνά φτάνουν στην αμφιθυμία. Δείχνει να είναι καλλιεργημένος και ευφυής. Διακατέχεται από άγχος και έχει συχνά εμμονές. Είναι ειλικρινής δείχνοντας στους άλλους αυτό που πραγματικά είναι και το προσωπικό αδιέξοδο το οποίο βιώνει.

Είναι σε θέση να λειτουργήσει παρορμητικά και οριακά επιθετικά στο βαθμό που θα νοιώσει απειλημένος.

Η σχέση μεταξύ σκέψης και πράξης είναι διαταραγμένη και συχνά απούσα. Η συμπεριφορά είναι συχνά κυκλοθυμική, ενώ η πρωτοβουλία και η ελευθερία έκφρασης και δράσης είναι εμποδισμένες.

Είναι σαφές ότι έχει υποστεί ένα βαθύ και ισχυρό ψυχικό κλονισμό, που τον έχει κυριολεκτικά «ραγίσει». Παραμένει συναισθηματικά ανολοκλήρωτος κινούμενος ανάμεσα σε ένα συμβιωτικό σύμπαν και ένα σύμπαν κενό.

Σχόλιο ως προς το περιστατικό

 Ο Μ. γεννήθηκε από μητέρα 19 ετών επιληπτική και πατέρα 49 ετών με ενδείξεις ψυχωτικής δομής οι οποίοι χώρισαν όταν ήταν 4 ετών. Έκτοτε έμενε με τον πατέρα του και δεν είχε επαφές μαζί της ακόμη κι όταν εκείνη πέθανε, όταν ο Μ. ήταν 9 ετών, γιατί ο πατέρας του το είχε απαγορεύσει.

Ζουν απομονωμένοι, σε κακές συνθήκες διαβίωσης, ο πατέρας παίρνει νωρίς σύνταξη, Είναι πτυχιούχος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το μόνο που αναγνωρίζει είναι η μόρφωση οπότε βάζει τον Μ. να διαβάζει πολύ, κυρίως κλασσικά κείμενα. Οι δάσκαλοι θυμούνται τον Μ. σαν «ευφυές, μελαγχολικό και εσωστρεφές παιδί». Περνά τις εισαγωγικές εξετάσεις αλλά στην συνέχεια δυσκολεύεται να παρακολουθήσει.

Βλέπουμε λοιπόν εξ’ αρχής έναν πατέρα που δεν επιτελεί την πατρική λειτουργία, να εισαγάγει δηλαδή το γιό του στους νόμους της κοινωνίας, αλλά δεσποτικά και ενάντια τόσο στον νόμο του αίματος, όσο και στα δικαιώματα της μητέρας και την ανάγκη του παιδιού, επιβάλλει τη δική του επιθυμία.

Τα αισθήματα και η μνήμη του Μ. για την μητέρα του είναι ασαφή εφόσον   δεν επεξεργάστηκε λεκτικά την απομάκρυνση, ούτε μπόρεσε να πενθήσει την απώλεια.

Τα πρώτα συμπτώματα ψυχικής διαταραχής εμφανίζονται στα 17, αναπτύσσει ερωτικό παραλήρημα για μια κοπέλα, συμμαθήτριά του. Τον επόμενο χρόνο στην διάρκεια της πενθήμερης εκδρομής απειλεί τους συμμαθητές του με μαχαίρι νομίζοντας ότι τον αποκαλούν «αδελφή». Χαρακτηριστικό της ψυχωτικής δομής που εκλύεται στην συνάντηση που αφορά στο ερώτημα για την διαφορά των φύλων. Η απάντηση δεν υπάρχει λόγω της απουσίας της οιδιπόδειας διαλεκτικής.

Η μόρφωση είναι  το μόνο  που τον κρατά στον κοινωνικό δεσμό κι από αυτό προσπαθεί να στηριχθεί. Ενδεικτικό είναι ότι όταν η γραφολόγος του ζητά να της γράψει καταφεύγει  σε ό,τι μπορεί να προβάλλει σαν εικόνα του εαυτού και σαν κοινωνική εικόνα, δηλαδή, την καλλιέργειά του. Τις τρείς φορές που η γραφολόγος του ζήτησε δείγμα γραφής  παρατηρούμε μια αναφορά – καταφυγή στους «προγόνους», στην  προσπάθειά του να χτίσει ένα σημαίνον του πατέρα και μέσω της μάχης των Θερμοπυλών να ενταχθεί στον κόσμο των αντρών. Η εύθραυστη  πατρότητα ακυρώθηκε εντελώς κατά την διάπραξη. Στην αστυνομία που ο ίδιος κάλεσε μετά το έγκλημα επαναλάμβανε σε κατάσταση σοκ  τη φράση «Σκότωσα τον διάβολο»!

Όσο για την πράξη του την οποία θυμάται και δεν την κρύβει λέει ότι «Τον έφαγα για να μην με φάει». Εδώ συναντάμε το «πραγματικό» της Λακανικής θεωρίας, δηλαδή την  κυριολεκτική αντίληψη μιας έννοιας αντί της μεταφορικής της εξ’ αιτίας της δυσλειτουργίας της συμβολικής διάστασης.

Μπορούμε επίσης να αναγνωρίσουμε τη στοματική ενόρμηση η οποία δεν μετουσιώθηκε σε λόγο, που με τις συμβολικές του παραμέτρους εντάσσει το υποκείμενο και του δίνει τη θέση του στην ευρύτερη οικογένεια και κατ’ επέκταση στην κοινωνία. Βεβαίως μιλούσε, αλλά με λέξεις και φράσεις κενές νοήματος, ανίκανες να υψώσουν έναν τοίχο  στην ενορμητική αγωνία του «ποιός θα φάει ποιόν». Απουσίαζαν οι «σημασίες» που θα του επέτρεπαν να προχωρήσει παρακάτω κι ο ίδιος παραμένει εγκλωβισμένος πίσω από αυτόν τον τοίχο. Με πολύ κόπο σχετίζεται με τους άλλους και προσπαθεί να ελέγξει την επιθετικότητά του ακόμα και σήμερα υπό την επήρεια των φαρμάκων.

Η ραγισμένη γραφή του Μ. μας παραπέμπει σε αναπαράσταση σφηνοειδούς γραφής σκαλισμένης σε πέτρα, που χάνεται στα βάθη των αιώνων, κι η πράξη του στις ακόμα πιο αρχέγονες πρακτικές και μνήμες  λησμονημένες από την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Ο ίδιος παρά την ευρεία του μόρφωση και τις διαρκείς του προσπάθειες  παραπαίει στο κατώφλι του ανθρώπινου πολιτισμού.